دکتر عبدالرحمن پیرانی، دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح روز دوشنبه 2 تیرماه 1399 در نشست مجازی مسؤولان شعب این تشکّل بر ضرورت بهره‌مندی از خرد جمعی تأکید کرد.
مشروح سخنان دبیرکلّ به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرّحیم
محضر برادران و خواهران ارجمندم عرض سلام و احترام دارم.
دانشمندان و محققان علوم انسانی غالباً بر این باورند که آنچه تاکنون از مدنیت و پیشرفت نصیب جامعه بشری شده ضمن اینکه به مصلحت همه انسان‌هاست، سرمایه و ثروت مشترک آنها نیز به شمار می‌رود. بدیهی است این موفقیت و پیشرفت تنها از رهگذر تعارف و هم‌شناسی، تقارب و تعاون میان نوع انسان میسّر شده است. علامه ابن‌خلدون بر این باور است تحقق مصالح انسان در این کره خاکی از مسیر بهره‌برداری از آنچه خداوند برای انسان مسخر ساخته امکان می‌یابد. در واقع تأمین مصالح و نیازهای انسان موجب شده تا به هم‌نوع خود روی آورد و از او در تحقق اهدافش کمک بگیرد. این نیاز مشترک بزرگترین عامل شکل‌گیری تجمع‌های بشری است. ابتدا مجموعه‌های محدود و کوچک قدم به عرصه تاریخ نهادند سپس مجموعه‌های بزرگ‌تر و سرآخر جوامع پدید آمدند. ابن خلدون می‌گوید این تعارف و تعاون و اجتماع انسان ضروری بود تا زندگی انسان‌ها امکان تداوم پیداکند و قوت و امنیت آنها تأمین بشود: «الاجتماع ضروری لنوع الانسان و الا لم یکمل وجودهم.». همچنین «و ما اراده الله من اعتماد العالم بهم و استخلافه ایاهم»
آبادانی زمین و جانشینی خداوند اقتضا می‌کند که انسان‌ها در کنار هم باشند و از یکدیگر کمک بگیرند. قرآن مجید پیش‌تر این موضوع را مورد تأیید قرار داده و توصیه کرده است که انسان‌ها و ملت‌ها از توان، تخصص و تجارب همدیگر بهره ببرند: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»(حجرات، 13)
«تعارف»، شناختِ صِرف نیست بلکه شناختی معطوف به تعاون، بهره‌برداری از تجارب و الگوگیری از یکدیگر است: «انّ أکرمکم عندالله أتقاکم». بی‌تردید «تعارف»، اساس و گوهر تعاون و برّ و احسان است و اسلام هم دین تعارف و تعاون است و هم دین قسط و عدل و انصاف و پرهیزگاری و اهتمام و التزام به توصیه ربّانی تعارف و تعاون و قسط و عدل از مصادیق تقوا و شکیبائی است.
قرآن مجید در آیات متعددی هشدار می دهد که انحراف از خط اعتدال و انصاف و عدالت باعث گمراهی خواهد شد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ»(مائده،8). این آیه به ضرورت التزام به خط اعتدال و نهج عدالت و قسط اشاره می‌کند. انحراف از خط عدالت و اعتدال، نشانه‌ی عدم درک مقاصد اسلام و تحولات زمان و نیندیشیدن در حقیقت سنّت‌ها و قوانین حاکم بر هستی است. زمانی که اختلافی در بین انسان‌ها پیش می‌آید و کسی در حق دیگری اجحاف می‌ورزد، باید به ضرورت بازگشت به خط اعتدال بیاندیشد.
طبعاً این هشدار و انذار متوجه اهل ایمان است تا هنگام بروز اختلاف و نزاع از دایره‌ی قسط و انصاف خارج نشوند و مرتکب رفتار مغایر با تقوا نگردند، به‌ویژه از اعضا و پیروان حرکت‌های اسلامی و عالمان و دعوتگران دلسوز و فرهیخته بیش از دیگران انتظار می‌رود تا هم عامل به قسط باشند و هم در مسیر زندگی احسان و نیکی و تعاون را سرلوحه کار خود قرار دهند. به ویژه توجه جدی به عادلانه رفتار کردن، به دور از جهت‌گیری قضاوت کردن، و شخصیت دیگران را تخریب نکردن، زیرا فرمان «لِیقوم النّاس بالقِسط» معیار و میزان سنجش امور است و بر این اساس باید عمل کرد. باید بزرگترین ویژگی ما بعد از ایمان، قیام به قسط باشد. «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ». یکی از محورهای اساسی رسالت انبیا این است که مردم قائم به قسط باشند. زمانی که انسان قائم به قسط شود هم ارتباطش با خداوند ارتباطی درست خواهد بود و هم با بندگان خدا در هر جایگاهی که باشد با این میزان تعامل می‌کند. شایسته است که اعضای سربلند به ویژه مسئولان این جماعت نمونه‌های بارز و مصادیق پسندیده قیام به قسط باشند. بدون تردید اهتمام و التزام به این میزان ضامن سعادت و نیکبختی و سبب مصون ماندن از ظلم درحق همنوعان و نزاع و دشمنی خواهد بود.
مطلب دیگری که مایلم به آن اشاره‌ای داشته باشم می‌توان گفت که فلسفه اصلی مشروعیت جهاد در معنای قتال آن، گشودن راه دعوت به سوی مردم و فراهم نمودن زمینه‌های ابلاغ پیام الهی است.
برخی عالمان و دعوتگران بر این باورند که همه انسان‌ها تا روز قیامت امّت پیامبر به شمار می‌روند. چون اسلام دینی جهانی و ابدی و قرآن آخرین توصیه‌های خداوند برای انسان تا روز قیامت است و کتاب و پیامبر دیگری نخواهد آمد. بنابراین این دین، جهانی، انسانی و دین جاودانه است. اگر این مبنا را بپذیریم کسانی که دعوت اسلام را پذیرفته‌اند امّت اجابت و کسانی که نپذیرفته و یا پیام اسلام به آنها نرسیده است امّت دعوت نامیده می‌شوند.
در گذشته صاحبان قدرت و مستبدان و خودکامگان می‌توانستند با جلوگیری از ورود دعوتگران، مانع وصول پیام و رسیدن هدایت الهی به مردم باشند و به اصطلاح نقش کلمه را تعطیل می کردند. اما در عصر کنونی به برکت وجود تکنولوژی و وفور وسایل ارتباط جمعی این مانع برداشته شده و انسان قادر است پیام و مطلب خود را سریعاً وآنلاین به دیگران منتقل نماید و این نعمت و فرصت ارزشمندی است که پیشینیان از وجود آن محروم بودند. مثلاً حضرت سلیمان که یک پیامبر اولوالعزم بود و فرمانروایی بر انسان و جن و سایر موجودات در حیطه‌ی مأموریتش بود، برای رساندن پیامش به بلقیس ملکه‌ی سبا به هدهد ماموریت داد که پیام او را برساند؛ اما اکنون انتقال پیام به شیوه‌‌های بسیار سریع ممکن شده است. امروزه انتقال پیام حتی سریع‌تر از حاضر کردن تخت پادشاهی بلقیس که به روایت قرآن در چشم‌بر‌هم‌زدنی رخ داد، امکان‌پذیر شده است.
در اینجا اجازه بفرمایید پارانتزی بازکنیم و به نسبت شکوه و عظمت و فروتنی و شکرگزاری حضرت سلیمان پس از حاضر شدن تخت بلقیس تأمل کنیم آنجا که می‌فرماید: «هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی». این نعمت و لطف پروردگار من است و آزمایش و امتحانیست برای من: «لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ». این ماجرا نشان از ادب این پیامبر عظیم الشأن دارد. آن‌هم زمانی که در اوج شکوه و عظمت قرار دارد و این چنین در برابر پروردگار عالَم خاضع می‌شود.
بزرگان دین هنگام وفور نعمت و توفیق و ظفرمندی ساجد و شاکر می شدند. این درسی است برای ما اهل ایمان تا هنگامی که خداوند نعمتی به ما می‌دهد و امکاناتی در اختیار ما قرار می‌دهد شاکر و خاضع باشیم. همان‌گونه که در سیره پیامبر خاتم صلی الله حضرت محمّد آمده است هنگام فتح مکه که بزرگترین پیروزی بود در لحظه ورود به مسجد الحرام پیشانی مبارک را بر قسمت جلویی مرکبش گذاشت و در حالت سجده وارد فضای مسجد الحرام شد. این ادبی است که پیامبران علیهم الصلاة و السلام در برابر پروردگارشان به امتشان آموخته‌اند تا به آن تأسّی بجویند.
سخن از استفاده از فضای غیرحضوری بود که می‌توانیم از آن حداکثر بهره را ببریم و پیوندهای اجتماعی را تقویت کنیم و دلواپس شرایط گذشته نباشیم. به ویژه در شرایط کنونی که با آمدن ویروس کرونا تجمعات و حضور فیزیکی قرین مخاطرات است و اغلب جلسات به صورت اینترنتی برگزار می‌شود. و ممکن است این وضعیت مدتی طولانی ادامه داشته باشد بنابراین با استفاده از امکاناتی که در اختیار داریم نباید اجازه بدهیم روابط میان اعضا به سردی بگراید. البته ویروس کرونا علی رغم همه جوانب منفی و ویران‌گر که داشته است جوانب مثبتی هم دارد، از آن جمله توفیر وقت و صرفه جویی در زمان و تقلیل هزینه‌ها و اینکه می‌توانیم جلسات را در حد وسیع و بدون اتلاف وقت و انتخاب زمان مناسب و کوتاه کردن مسیر طولانی برگزار کنیم.
برادران ارجمند و خواهران ایمانیم
خداوند بزرگ را شاکریم که جماعت دعوت و اصلاح در چهار دهه از عمر با برکت خود و در چهارچوب دین مبین اسلام و در امتداد بیداری جهانی مسلمانان در کارنامه خود خدمات و اثرات ارزشمند و دستاوردهای گرانبهایی را به خود اختصاص داده است. البته انتظار نداریم دیگران رویکردهای ما را بپسندند و یا بپذیرند امّا ما به درستی مسیر جمعی و رویکردهایی که محصول و نتیجه خرد جمعی است، اعتماد داریم و با ناملایمات و احیاناً کم لطفی‌های دیگران و قضاوت‌های غیرمنصفانه با شکیبایی تعامل می‌کنیم و فرمان: «فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ» را سرلوحه کار خود قرار می‌دهیم.
امید است تمامی برادران و خواهران بزرگوار قدردان این فرصت بزرگ و این موهبت عظیم الهی در راه خدا باشند و ان‌شاءالله توفیق قرین حالمان باشد تا از این همراهی و همکاری و تعاون پلی به سوی رضوان الهی و فردوس اعلا بسازیم
در پایان لازم است از تمامی برادران و خواهران ایمانی گرانقدرم به ویژه مسئولان و مدیران محترم و مسئولان شعب و دفاتر تقدیر و تشکّر کنم که مدت شیوع ویروس کرونا هم به توصیه‌ها و دستورات پزشکی عنایت فرمودند و هم در حد توان فعالیت های جماعت را پیش بردند و هم به نیازمندان و آسیب‌دیدگان کمک کردند. جزاکم اللهُ عنّا خیرا الجزاءَ و جعلَه فِی میزانِ حسناتِکم...
استدعا دارم به همین شیوه‌ی خردمندانه، هم از مراعات توصیه‌های پزشکی و بهداشتی کوتاهی نورزید و هم به فکر نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر باشید و نقش حکیمانه و دعوتگرانه‌ی خود را در ترغیب به امر خیر و کاستن از آلام مردم به کار گیرید.
و السلام علیکم و رحمة‌الله
نظرات